Yetersizlik hissi; kişinin yaptığı, bildiği ve olduğu şeyleri “hep eksik” görmesine yol açan, iç sesi sertleştiren bir duygu hâlidir. Çoğu zaman kıyas, kusursuzluk arayışı ve geçmişten gelen mesajlar bu hissi besler. Duyguyu bastırmak değil, tanıyıp yönetmek esastır. İlerleyişi kişiye özel planlamak için İlişki Koçluğu Bireysel Seansı güvenli bir çerçeve sunar. Görünür adımlar, iç gücü somutlaştırır.
Bu his, “daha fazlasını yapmalıydım” cümlesinin kronikleşmiş hâlidir. Kişi, attığı adımı görmez; odağını yalnızca eksiklere taşır. Uzun vadede motivasyon düşer ve kaçınma artar. Küçük ilerlemeleri kaydetmek ve gerçekçi standartlar koymak bu döngüyü zayıflatır.
Tek bir sebep yoktur; genellikle erken dönem mesajları, kıyas kültürü ve kusursuzluk beklentisi birleşir. İç konuşma “hata = başarısızlık” biçimine döndüğünde kişi risk almaktan uzaklaşır. “Hata = öğrenme verisi” bakışı yeniden yerleştirildiğinde esneklik artar. Düşünceyi esnetmek, duyguyu da esnetir.
Takdirin yalnızca sonuçlara verildiği, farklılıkların sıkça eleştirildiği ortamlarda büyüyen bireyler, görünür olmak için kusursuz olmayı şart sanabilir. Yetişkinlikte bu iz, “ne yapsam yetmez” yorumuna dönüşür. Küçük başarıları görünür kılmak ve şefkatli iç diyalog kurmak izi zamanla yumuşatır.
Sosyal çevrede başarı hikâyeleri öne çıkar; perde arkası görünmez. Kişi, başkasının finalini kendi başlangıcıyla kıyasladığında tablo bozulur. Esnek hedefler ve deneme–öğrenme döngüsü, mükemmeliyetçiliğin baskısını azaltır. “Düne göre bir adım” yaklaşımı sürdürülebilir olandır.
Bu işaretler bir araya geldiğinde motivasyon ve özgüven düşer. Kaydı görünür kılmak ve hedefi mikro adımlara bölmek tabloyu hızla değiştirir.
Yetersizlik hissi ilişkilerde gereğinden fazla uyum göstermeye ya da onay aramaya yol açabilir; iş ortamında ise geri bildirimden kaçınma ve sorumluluk almada tereddüt görülebilir. Dengeli ilerleyiş için beklentileri netleştirmek, katkıyı görünür kılmak ve sınırları korumak gerekir. Adil paylaşım ve şeffaf iletişim duyguyu yatıştırır.
Aşağıdaki çerçeve, duygu yoğunluğunu düşürmek ve özdeğer hissini güçlendirmek için pratik bir başlangıç sunar:
Bu model; görünür kayıt ve küçük kutlamalarla ilerler. Zamanla kişi, kendi emeğini görmeyi ve takdir etmeyi öğrenir. Seçim yapabilmek ve takip edilen plan özgüveni kalıcı biçimde yükseltir.
Bazen kişi, kör noktalarını tek başına fark etmekte zorlanır. Yapılandırılmış görüşmeler; hedef netleştirme, iletişim provası ve ilerleme takibiyle süreci hızlandırır. Dış onay yerine iç pusulayı kurmak, karar anlarında netlik sağlar ve ertelemeyi azaltır.
Kalıcı olmak zorunda değil. İç konuşmayı düzenleme, görünür kayıt tutma ve küçük hedeflerle sistem kurulduğunda belirgin biçimde azalır.
Bir hafta boyunca “gün sonu üç madde” kaydı tutun ve tek bir mikro hedef seçin. İlk haftanın sonunda gözlemi yazın; veriye bakarak planı güncelleyin.
Tetikleyen kanallara süre sınırı koyun; kendi ilerlemenizi haftalık notlarla izleyin. Odak “benim bir önceki adımım”da kaldıkça kıyas azalır.
Gülhan Toktay’ın kaleminden en çok okunan yazılar.
